Metale stosowane w mennictwie charakteryzują się różnymi stopniami reaktywności i w zależności od tego wymagają odpowiedniej ochrony. Bardzo podatna na patynowanie i śniedzienie jest miedź oraz jej stopy. Nieco bardziej reaktywne jest srebro, które ma tendencję do ciemnienia, szczególnie podczas przechowywania w klaserach bez kapsuł ochronnych. Także monety i medale wykonane ze złota - choć ten kruszec cechuje się wysoką odpornością - nie powinny być wyjmowane z kapsuł ochronnych.
Świeżo wybita moneta charakteryzuje się pięknym połyskiem bez najmniejszych rys, zabrudzeń i przebarwień. Po wejściu do obiegu jej powierzchnia nieodwołalnie zaczyna ścierać się i matowieć. Niemniej nawet gdy numizmat w stanie menniczym trafia bezpośrednio do gabloty, nadal narażony jest na szereg zagrożeń takich jak patyna czy korozja. Jak zatem dbać o nasze zbiory, by zawsze wyglądały równie pięknie, jak w dniu zakupu?
Najważniejsze dla ich dobra jest prawidłowe przechowywanie. Częstym błędem początkujących kolekcjonerów jest trzymanie eksponatów po prostu w pudełkach czy szufladach, gdzie bez przeszkód ocierają się o siebie i inne przedmioty. Znaczną różnicę przynosi nawet minimalne zabezpieczenie, takie jak umieszczenie monet w woreczkach strunowych. Profesjonaliści stosują jednak bardziej zaawansowane metody.
Przed czym zabezpieczamy monety
Podstawowym aspektem przechowywania monet jest zabezpieczenie ich przed dwoma rodzajami uszkodzeń: mechanicznymi i chemicznymi. Te ostatnie powstają w wyniku zabrudzenia lub kontaktu z niebezpiecznymi dla numizmatów substancjami takimi jak metale, wilgoć, ziemia, żywiczne drewno, niektóre plastiki, a nawet powietrze. Tak, ono również powoduje korozję – stanowi jedną z przyczyn śniedzienia, czyli zmian na powierzchni monet powstających w wyniku reakcji z obecnymi w atmosferze związkami chemicznymi.
Poszczególne metale stosowane w mennictwie charakteryzują się różnymi stopniami reaktywności. Bardzo podatna na patynowanie i śniedzienie jest miedź oraz jej stopy, tymczasem złoto cechuje się wysoką odpornością. Oczywiście nawet ono ulegnie w złych warunkach przebarwieniom.
Klasery i palety
Monety najczęściej przechowuje się w klaserach z przezroczystymi przegródkami. Są one dostępne w wielu rozmiarach i formatach, z przegródkami jednakowej wielkości lub przeznaczonymi dla monet o różnych rozmiarach. Niektóre albumy projektowane są z myślą o konkretnych seriach emisji – każdy eksponat ma wówczas swoje miejsce, zawczasu opisane przez producenta i wyposażone w szczegółowe informacje.
Lubianą ze względu na efekt wizualny metodą jest użycie palet. Są to specjalne tace z wyciętymi otworami na monety. Pięknie prezentują się w szkatułach lub gablotach, jednak ich wadą jest możliwość podziwiania zbiorów z jednej tylko strony. Podnoszenie monet by móc podziwiać awers i rewers jednocześnie wiąże się z ryzykiem zabrudzenia ich, a w wypadku monet platerowanych – uszkodzenia kruszcu.
Kapsuły ochronne
Te krążki z przezroczystego plastiku, do których wkładamy monety lub medale, są najbardziej rekomendowane metodą ochrony numizmatów. Wielkość kapsuły powinna być dostosowana do średnicy numizmatu. Mniejsze egzemplarze można dodatkowo zabezpieczyć specjalnym pierścieniem z gąbki, w którego otworze umieszczamy monetę przed włożeniem jej do kapsuły. Tak chronione eksponaty nie ulegną uszkodzeniom mechanicznym; nie mają również kontaktu z powietrzem. Kapsuły mieszczą się w paletach i klaserach numizmatycznych, umożliwiając efektowną prezentację zbiorów.
Innym rodzajem pokrowca są tzw. holdery, czyli książeczki z foliowym okienkiem, przez które widoczna jest moneta. Folia powinna przykleić się do niej, odcinając dostęp powietrza. Należy jednak upewnić się, czy zastosowane tworzywo nie zaszkodzi wyjątkowo wrażliwym metalom, np. miedzi lub aluminium; z tego względu holdery należy wymieniać co kilka lat. W innych wypadkach najlepiej nie wyjmować zbiorów z futerałów, gwarantując w ten sposób ich ciągłe bezpieczeństwo.
Kiedy czyścić monety
Prawidłowo przechowywanej monety kupionej w dobrym stanie nie trzeba myć – każde czyszczenie, także najbardziej profesjonalne, niesie ryzyko obniżenia jej wartości. Numizmaty są najcenniejsze w stanie nienaruszonym, nawet gdy pokryte są patyną uniemożliwiającą rozczytanie rysunku. Patyna jest świadectwem ich wieku, a także chroni wnętrze monety przed czynnikami zewnętrznymi. Jej usunięcie zazwyczaj wystawia metal w głębi (nierzadko już uszkodzony) na ryzyko niekontrolowanej korozji. Nie myjemy także monet platerowanych; pokrywająca je cienka warstwa kruszcu jest bardzo delikatna.
Monet nigdy nie polerujemy, nie szorujemy najmiększą nawet watą czy filcem, nie stosujemy środków żrących ani szczotek czy ziarnistych past, które mogą zarysować powierzchnię. Jest to szczególnie zabójcze dla monet bitych w technologii stempla lustrzanego.
