Polska w NATO. Realizacja testamentu ojców i dziadów

Do tej pory tylko raz odwołano się do zasady d’Artagnana – po ataku terrorystów na World Trade Center w Nowym Jorku oraz budynek Pentagonu. Wojska Sojuszu rozpoczęły misję w Afganistanie w ramach wojny z terroryzmem.

NATO. System bezpieczeństwa zbiorowego

Sojusz znany powszechnie jako NATO powstał w 1949 roku. Jego członkowie zobowiązują się do wzajemnej pomocy wojskowej i obrony przed atakami ze strony państw trzecich.

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, zwana powszechnie Sojuszem Północnoatlantyckim to międzynarodowy, wojskowy sojusz 32 państw. Należą do niego państwa europejskie: Albania, Belgia, Bułgaria, Czarnogóra, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Północna Macedonia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja - położona częściowo na obszarze Europy, Węgry, Wielka Brytania i Włochy oraz dwa państwa północnoamerykańskie: USA i Kanada.

Geneza sojuszu - odpowiedź na zagrożenia ze strony Związku Radzieckiego

Historia NATO rozpoczęła się tuż po II wojnie światowej, gdy państwa zachodnie zacieśniały współpracę w dziedzinie wojskowej i przygotowywały grunt przed powstrzymaniem ZSRR przed dalszą ekspansją w Europie. W 1947 roku Wielka Brytania i Francja podpisały traktat w Dunkierce. Był to pakt obronny przeciw ewentualnej agresji niemieckiej, który miał obowiązywać przez pięćdziesiąt lat, z możliwością przedłużenia. Rok później dołączyły do niego: Belgia, Holandia i Luksemburg. Dokument sygnowany w stolicy Belgii przewidywał, że w przypadku napaści zbrojnej na państwo członkowskie pozostałe udzielą mu pomocy wojskowej. Ten zapis został powtórzony w Traktacie Waszyngtońskim z 1949 r.

Stany Zjednoczone zacieśniały współpracę z Wielką Brytanią już w czasie II wojny światowej. W 1941 r. podpisały Kartę Atlantycką, która określała relacje obu państw w czasie wojny i po jej zakończeniu. Dokument stwierdzał m.in.:, że sygnatariusze nie dążą do zysków terytorialnych i nie życzą sobie zmian terytorialnych, które byłyby sprzeczne z życzeniami narodów, których te zmiany dotyczą. Jednak wypadki powojenne, eskalacja zimnej wojny i coraz większa ekspansja komunistycznego Związku Radzieckiego wymusiły przyjęcie stosownych rozwiązań dotyczących bezpieczeństwa.

Gdy Wielka Brytania, Francja i kraje Beneluksu zawierały sojusz obronny blok wschodni coraz mocniej pokazywał swoje prawdziwe oblicze. W 1948 r. ZSRR wprowadziło trwającą jedenaście miesięcy blokadę Berlina Zachodniego, zablokowało drogi, odcięło dostawy energii elektrycznej. Alianci uruchomili most powietrzny dla zaopatrzenia miasta w żywność. W tym samym 1948 r. komunistyczny zamach stanu w Czechosłowacji obalił demokratyczny rząd a kraj pchnął w objęcia Moskwy. Dla zachodnich aliantów stało się jasne, że tylko potężny sojusz wojskowy jest w stanie zapobiec ekspansji ZSRR i jego satelitów. Postulat ten spotkał się z pełną aprobatą w USA.

Artykuł 5. podstawą bezpieczeństwa wszystkich członków Sojuszu

W efekcie prowadzonych w Waszyngtonie rozmów osiągnięto porozumienie i w kwietniu 1949 r. podpisano Traktat Waszyngtoński, powołujący do życia NATO. Pierwszymi państwami członkowskimi były: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Włochy.

Traktat składał się z 14 artykułów, z których kluczowe znaczenie dla obronności miał artykuł 5. Przewidywał on, że napaść na którekolwiek państwo członkowskie będzie uważana za agresję przeciwko wszystkim państwom sojuszu. W odpowiedzi na ten fakt wszystkie państwa członkowskie udzielą państwu poszkodowanemu koniecznej pomocy, włącznie z użyciem siły zbrojnej. Kolejny artykuł precyzował, że za napaść zbrojną uważa się: napaść zbrojną na terytorium państwa członkowskiego lub napaść na siły zbrojne, okręty, samoloty znajdujące się na terytorium państwa członkowskiego.

Największa potęga wojskowa na świecie

Po upadku komunizmu i likwidacji Układu Warszawskiego w 1991 r. powstała nowa koncepcja strategiczna, która przewidywała utrzymanie sił konwencjonalnych i nuklearnych dla odstraszania potencjalnych agresorów. Trwająca obecnie wojna rosyjsko – ukraińska i realne zagrożenie państw NATO ze strony Rosji sprawia, że kwestia bezpieczeństwa w Europie wymusza konieczność opracowania nowych strategii obronnych. Już w czasie trwania wojny do NATO przystąpiły Finlandia (2023) oraz Szwecja (2024). Szacuje się, że obecnie połączone siły sojuszu obejmują ok 3,5 mln etatowych żołnierzy.

Obecnie o wstąpienie do NATO starają się trzy państwa: Bośnia i Hercegowina, Gruzja i Ukraina.

Droga Polski do NATO

Po rozpadzie ZSRR i likwidacji Układu Warszawskiego w 1991 roku w USA pojawiły się głosy za likwidacją Sojuszu. Zwyciężyła jednak opcja wzmocnienia NATO, które miało się odtąd stać strażnikiem stabilizacji w Europie. Był to też sposób na włączenie państw postkomunistycznych do wspólnoty krajów demokratycznych.

W 1992 roku w czasie wizyty w naszym kraju, sekretarz generalny sojuszu Manfred Wörner stwierdził, że „drzwi do NATO są otwarte”. W tym samym roku w posiedzeniu Komitetu Wojskowego sojuszu uczestniczyli, po raz pierwszy w historii, także ministrowie obrony i szefowie sztabów państw Europy Środkowo-Wschodniej.

W 1993 r. prezydent Lech Wałęsa, w liście do Sekretarza Generalnego NATO, stwierdził, że członkostwo Polski w sojuszu jest jednym z priorytetów polskiej polityki zagranicznej. Jednak reorganizacja i przystosowanie polskiej armii do standardów sojuszy zajęło kilka lat. Nie bez znaczenia pozostawał też fakt, że dopiero we wrześniu 1993 r. opuściły Polskę ostatnie oddziały rosyjskie.

W styczniu 1994 w Pradze prezydent Bill Clinton deklaruje, że rozszerzenie nie jest już kwestią „czy, ale „jak i kiedy. Powtarza tę deklarację podczas wizyty w Warszawie w lipcu.

Uchwała Izby Reprezentantów Kongresu USA z lutego 1995 r. przewidywała rozszerzenie NATO o trzy nowe kraje: Czechy, Polskę i Węgry i otworzyła możliwość rozmów na temat członkostwa. Prezydent Bill Clinton w czasie przemówienia w Detroit w październiku 1996 r. zadeklarował, że nowe państwa zostaną przyjęte do NATO do 1999 r., w związku z 50. rocznicą ustanowienia sojuszu. Rozmowy akcesyjne między NATO a Polską rozpoczęły się w 1997 r.

Bill Clinton: „Polska powraca do domu”

W styczniu 1999 r. Sekretarz Generalny NATO skierował oficjalne zaproszenie dla państw-kandydatów do przystąpienia do sojuszu. Podpis prof. Bronisława Geremka, złożony na dokumencie akcesyjnym 12 marca 1999 r. zakończył starania o przyjęcie Rzeczpospolitej do Traktatu Północnoatlantyckiego.

To wielki dzień dla Polski i dla milionów Polaków rozproszonych po wszystkich kontynentach. Polska wraca na zawsze tam, gdzie jest jej miejsce: do wolnego świata. Nie jest już osamotniona w obronie swojej wolności. Jesteśmy w NATO dla "naszej i waszej wolności" – powiedział wówczas Bronisław Geremek.

Dziś potwierdzamy naszymi działaniami, że ziemie króla Stefana i kardynała Mindszentyego, Karola IV i Vaclava Havla, Kopernika i papieża Jana Pawła II, w pełni i nieodwołalnie należą do atlantyckiej wspólnoty na rzecz wolności – podkreśliła ówczesna Sekretarz Stanu USA, Madeleine Albrigh.