Rubel walutą Rosji
W 1704 r. Piotr I nakazał bicie monet rublowych, które równały się 100 kopiejkom. Była to pierwsza na świecie waluta dziesiętna. Rubel stał się najstarszą, po funtach szterlingach, walutą narodową.
Emisję złotych rubli rozpoczęła w 1755 r. caryca Elżbieta I. Jej następcy, naprzemiennie, umieszczali na awersach swe podobizny lub z nich rezygnowali. Rubel funkcjonował w Rosji carskiej, w czasach ZSRR i obecnie w Federacji Rosyjskiej. Był też oficjalną walutą na ziemiach polskich zagarniętych przez Rosję w czasie rozbiorów.
Rosyjskie monety z czasów panowania ostatniego cara Mikołaja II (1894-1917), w szczególności złote i srebrne, należą do bardzo popularnych i pożądanych numizmatów. Wynika to z wysokiej jakości produkcji i stosunkowo krótkiego okresu obiegu. W 1897 r. minister finansów Siergiej Witte przeprowadził reformę monetarną, w efekcie której rubel stał się całkowicie wymienialny na złoto, a jego pozycja na międzynarodowym runku walut znacznie wzrosła.
Reforma monetarna ministra S. Wittego
Przez znaczną część XIX w. rubel opierał się na srebrze. Banknoty można było wymieniać na ten właśnie kruszec. Gdy w drugiej połowie stulecia srebro taniało, sytuacja stawała się problematyczna. Wzajemne relacje wartości złota i srebra uległy znacznym wahaniom, co niekorzystnie wpływało na stan gospodarki.
Sens reformy polegał przede wszystkim na tym, że rząd był zobowiązany na żądanie wymienić ruble papierowe na złoto. Po drugie bank państwowy mógł drukować nowe papierowe pieniądze tylko wtedy, gdy w skarbcu znajdowały się odpowiednie rezerwy złota na ich pokrycie. Pieniądz rosyjski stał się wymienialny w stu procentach. Niekiedy dochodziło do sytuacji, że ludzie pozbywali się złota, ponieważ płacenie nim było niewygodne. Reforma znacząco wzmocniła zewnętrzny i wewnętrzny kurs rubla. Poprawiła klimat inwestycyjny w kraju, co w konsekwencji przyciągnęło do Rosji zagraniczny kapitał. Wymianę pieniędzy papierowych na złoto przerwał dopiero wybuch I wojny światowej w 1914 r.
Najdroższe Rosyjskie monety obiegowe
Za czasów Mikołaja II funkcjonowały carskie monety złote, srebrne i miedziane. W obiegu znajdowały się złote nominały: 15 (tzw. imperiał), 10, 7,5 (tzw. półimperiał) i 5 rubli. Oprócz monet obiegowych pojawiały się wyjątkowe złote emisje, np. 37,5 rubla (równowartość 100 franków w złocie) z 1909 r. czy też moneta 25 rubli, wybita w 1896 i 1908 r.
W srebrze emitowano: 1 rubla oraz 50, 25, 20, 15, 10 i 5 kopiejek. Rosyjskie monety miedziane obejmowały: 5, 3, 2, 1, ½ i ¼ kopiejki. Do tego dochodziły emisje okolicznościowe i pamiątkowe. Dla Wielkiego Księstwa Finlandii, wchodzącego w skład imperium, bito złote, srebrne i miedziane monety: marki i penni. W 1916 r. pojawił się tzw. ostrubel, podczas niemieckiej okupacji Suwalszczyzny, Grodzieńszczyzny, Litwy i Łotwy.
Podstawowymi złotymi numizmatami w czasach Mikołaja II były monety 10 i 5 rubli. Ludność rosyjska zwyczajowo nazywała dziesięciorublówki „matildorami” (od imienia żony min. S. Wittego – Matyldy), zaś pięciorublówki określała jako „wittekindery”. Funkcjonowała też popularna nazwa złotych monet: „czerwońce”. Polacy w zaborze rosyjskim na carskie złote numizmaty mówili zazwyczaj „świnki”.
Car Mikołaj II - stare srebrne i złote monety
Monety Mikołaja II wybijano w kraju i za granicą. Konieczność emisji ogromnej ilości nowych carskich monet spowodowała wielkie obciążenie mennicy petersburskiej. W ostatnich latach XIX w. zdecydowano się więc poprosić o pomoc mennice w Paryżu i Brukseli. Do Francji i Belgii przesłano matryce do bicia srebrnych monet. Dla odróżnienia ich od monet krajowych na krawędzi wybijano gwiazdki. Jedną otrzymywały monety paryskie, a dwie – brukselskie.
Awersy monet złotych i srebrnych z czasów Mikołaja II były podobne i przedstawiały głowę cara zwróconą w lewo. Dookoła widniał napis: „Б.М.НИКОЛАЙ II ИМПЕРАТОРЬ И САМОДЕРЖЕЦЪ ВСЕРОСС” (ros. Z Bożej Łaski Mikołaj II Imperator i Samowładca Wszechrosyjski). Rewers większości monet zdobiło małe godło Imperium Rosyjskiego. Na brzegach zarówno złotych, jak i srebrnych monet umieszczano informację o zawartości czystego złota oraz srebra. Używano przy tym określenia w „zołotnikach” czyli rosyjskiej jednostce masy (1 zołotnik = 4,266 grama). Dodatkowo pojawiały się inicjały zarządców Mennicy Cesarskiej w Petersburgu.
Emisje okolicznościowe i pamiątkowe
Oprócz monet obiegowych, za czasów Mikołaja II wybito cztery srebrne jednorublowe monety okolicznościowe. W 1896 r. pojawił się rubel „koronacyjny”. Dwa lata później mennicę opuścił rubel upamiętniający odsłonięcie pomnika Aleksandra II w Moskwie. Rok 1912 przyniósł emisję dwóch okolicznościowych jednorublówek. Pierwsza była związana z odsłonięciem pomnika Aleksandra III w Moskwie, a druga – z setną rocznicą wojny 1812 r. i zwycięstwem nad Napoleonem.
Rok 1913 był wyjątkowy w dziejach Romanowów. Rosja świętowała trzechsetlecie panowania dynastii, co upamiętniono wybiciem stosownego numizmatu. Wreszcie u progu wielkiej wojny, w 1914 r., wypuszczono rubla, który przypominał trzechsetną rocznicę bitwy morskiej pod Hanko (zwanej w Rosji bitwą pod Gangutem), zakończonej zwycięstwem floty cara Piotra I.
