Biografię pierwszej głowy naszego państwa kojarzymy przede wszystkim z zakurzonymi kartami historycznych monografii, jednak życie Józefa Piłsudskiego (ur. 5 grudnia 1867 r. w Zułowie na Wileńszczyźnie – zm. 12 maja 1935 r. w Belwederze w Warszawie) z powodzeniem mogłoby zainspirować scenariusz filmu akcji.
Buntownik od najmłodszych lat
Na celowniku carskich władz przyszły marszałek znalazł się jeszcze w gimnazjum, gdzie współtworzył koło oporu przeciw polityce rusyfikacji. Jego działalność społeczna i niepodległościowa podczas studiów w Charkowie przyniosła mu w 1887 r. karę pięcioletniej zsyłki na Syberię.
Konspiracyjny romans
Po powrocie ponownie związał się z narodowowyzwoleńczym aktywem. Członkostwo w Litewskiej Sekcji Polskiej Partii Socjalistycznej zaowocowało znajomością, a wkrótce krótkotrwałym małżeństwem, z Marią Juszkiewicz. Dama ta zawróciła w głowie nie tylko Piłsudskiemu – który nawet przeszedł dla niej na luteranizm – ale i jego wielkiemu rywalowi politycznemu Romanowi Dmowskiemu.
Brawurowa ucieczka
Pół roku po ślubie Piłsudscy zostali w 1900 r. aresztowani za prowadzenie w Łodzi podziemnej drukarni. Osadzony w warszawskiej cytadeli Józef ułożył plan ucieczki godny powieści kryminalnej – dzięki symulowaniu choroby psychicznej został przeniesiony do szpitala w Petersburgu, skąd następnie pomógł mu zbiec zaprzyjaźniony lekarz.
Gra wywiadów
Niedługo potem Piłsudski zaczął poruszać się w kręgach szpiegowskich. Ponieważ zdawał sobie sprawę, że do zrzucenia rosyjskiego jarzma niezbędna będzie pomoc innych mocarstw, nawiązał sekretne kontakty z wrogami Romanowów. W pierwszej kolejności udał się w długą, okrężną podróż przez USA aż do Japonii, a po fiasku rozmów w Tokio sprzymierzył się z Austro-Węgrami. Na ich terytorium zbudował sieć organizacji wojskowych, które po wybuchu pierwszej wojny światowej dały początek Legionom Polskim.
Więzień cesarza
Na czele swoich oddziałów rozpoczął finalny etap gry o niepodległość – i z ich powodu trafił do niemieckiej niewoli. Przeczuwając nadchodzącą klęskę Wiednia i Berlina, Piłsudski dokonał bowiem wolty i zbuntował żołnierzy przed przysięgą wierności sponsorującym jego armię mocarstwom. Zapłacił za to więzieniem, z którego zwolniono go dopiero tuż przed kapitulacją Rzeszy. Obawiające się agresji ZSRR Niemcy poszukiwały wówczas sojuszników, a tych brakowało w formującym się polskim rządzie, zdominowanym przez prorosyjskiego Dmowskiego. Zaciekle antymoskiewski Piłsudski miał szansę odmienić ten kurs.
Obrońca i ojciec niepodległości
Niemal natychmiast po przybyciu do Warszawy objął państwowe stery. Sprawując urząd Naczelnika, przeprowadził dwie ekspedycje wojskowe – kijowską i wileńską – w celu zabezpieczenia wschodniej granicy. Wzbudziwszy gniew Kremla, musiał następnie chronić Rzeczpospolitą przed jego reakcją. Tylko bohaterska obrona Warszawy, zwana dziś cudem nad Wisłą, pozwoliła uratować kraj przed pochodem Armii Czerwonej.
Niepodzielny władca
Wkrótce po wojnie udał się na zasłużoną emeryturę u boku drugiej żony, Aleksandry Szczerbińskiej, oraz córek. Dwukrotnie jednak powracał na pogrążającą się w chaosie scenę polityczną – w 1926 r. skonsolidował władzę w drodze zamachu stanu, a w 1930 r. ponownie zasiadł w fotelu premiera z zamiarem ostatecznego rozprawienia się z opozycją. Propozycję objęcia prezydentury odrzucił jako dającą mu zbyt wąskie uprawnienia.
Piłsudski upamiętniony
Ocena dokonań Piłsudskiego dzieli historyków, lecz naród zapamiętał go jako bohatera. Jeszcze przed śmiercią przywódcy – wypadającą w 9. rocznicę przeprowadzonego przezeń puczu – jego wąsate oblicze zdobiło monety złotowe oraz wcześniejsze marki polskie, a także liczne medale i znaczki pocztowe. O jego roli w walce o niepodległość nie zapomniały – i nie zapomną – kolejne pokolenia.
