Gabinet Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie, liczący 250 tys. egzemplarzy jest jednym ze świetniejszych zbiorów numizmatycznych w Europie. O jego najwyższej klasie świadczy zarówno jakość jak i różnorodność emisji - od antycznych i średniowiecznych, aż do najnowszych, współczesnych monet polskich i zagranicznych. Przedstawiamy przewodnik po jego zbiorach.
Oktodrachma Derronów należy do najcenniejszych zgromadzonych obiektów. Znaleziona nad macedońskim jeziorem Dojran srebrna moneta została wybita przez plemię Derronów, aktywne menniczo od VI w. p.n.e. W przeciwieństwie do pobliskich greckich miast emitowali oni wysokie nominały 8, a nawet 12 drachm. Uważa się, że te kolosalne wtedy kwoty nie pełniły roli obiegowej. Używano ich do płacenia podatków i danin na rzecz potężnego imperium perskiego. Awers warszawskiego egzemplarza ozdobiony jest wizerunkami wozu i orła z żółwiem w szponach.
Dziedzictwo Rzymu – kolejną ozdobą liczącej ponad 40 tys. numizmatów Kolekcji Monet Antycznych są pieniądze rzymskie. Najstarsze, zwane aes grave, to odlewane z brązu prymitywne emisje, które dają wgląd w historyczne kształtowanie się środków płatniczych. Walorami wizualnymi wyróżnia się zestaw staterów z elektrum (stopu złota ze srebrem), bitych przez podległych cesarstwu rzymskiemu królów Bosforu Kimmeryjskiego (Krym). Noszą one po dwa wizerunki, przedstawiając obu panujących władców.
Ciekawe wczesnośredniowieczne emisje Longobardów, Franków, Niemców i Anglosasów znajdziemy w Kolekcji Monet Obcych. Towarzyszy im szeroki zbiór denarów krzyżowych – uproszczonych monet, produkowanych w Saksonii na potrzeby handlu z bezpieniężnymi Słowianami. Ze względu na ten charakter stanowią one obiekt zainteresowania numizmatyków, podobnie jak bardzo kruche brakteaty, czyli pieniądze o niskich nominałach, wybijane tylko jednostronnie z cienkiej srebrnej blachy.
Kompleksowy przegląd talarów umożliwia prześledzenie dziejów tego typu monety od jej pierwszych emisji w czeskim Joachimsthalu aż po nietypowe talary oblężnicze i talary medalowe z XVII w.
Obejrzyjmy nie tylko monety, bo kolekcja obejmuje także ciekawe banknoty, w tym najstarsze rodzime egzemplarze z okresu powstania kościuszkowskiego. Na uwagę zasługują też papierowe pieniądze używane w łódzkim getcie. Ponadto w Gabinecie znajdują się duże zbiory pieczęci – bardzo rzadkie są zwłaszcza te należące do monarchów, gdyż zwyczajowo niszczono je w czasie pochówku władcy. Najpiękniejsze egzemplarze są misternie rzeźbione, a wykonano je z kamieni ozdobnych. Urodą przyciąga także kolekcja polskich medali o wielkiej wartości artystycznej. Z ciekawostek wymienić warto także wyprodukowaną z monet biżuterię oraz starożytne chińskie płacidła w kształcie narzędzi rolniczych.
Kolekcja Monet Polskich: perłę w koronie instytucji stanowią rzecz jasna numizmaty ojczyste. To od nich zresztą zaczęła się w 1921 r. historia Gabinetu. Wtedy do Muzeum trafił zbiór rodzimego pieniądza z czasów między epoką zygmuntowską a 1867 r., zgromadzony przez Kazimierza Sobańskiego. Szczególnie uwagę zwracają tu złote monety wielodukatowe. Ze względów estetycznych wyróżnia się też pokaźna kolekcja monet pochodzących z ziem śląskich, formalnie niepodlegających polskiemu reżimowi monetarnemu, ale od niego zależnych.
Na koniec prawdziwy rarytas – pierwsze polskie pieniądze. W Muzeum eksponowane są denary z czasów Bolesława Chrobrego, pierwszego króla Polski. Do rzadkich monet pierwszych Piastów zaliczają się też emisje jego następcy Mieszka II. Można porównać je z bitymi w świecie islamskim dirhamami, które za sprawą wikińskich handlarzy były podstawowym środkiem płatniczym ziem polskich pomiędzy VIII a XI w.
